İngiltere’nin elektronik yasağı ve Türkiye Raporu’nun anlamı ne?

Merve Åžebnem Oruç

II. Dünya Savaşı sonrası İngilizler Orta Doğu'dan çıkarken yerlerini Amerikalılara bıraktı. Zamanla bazı bölgelerde varlıkları yeniden artsa da 50'li yıllardan bugüne bölgeye ağırlığını koyan hep Amerikalılardı. Yine de İngiliz merkezli dev holdinglerin ya da yüzlerce yıllık sömürgeci geçmişe sahip İngiliz siyaset belirleyicilerin küresel politikaları şekillendirme noktasında en arkada bazı çarkları çalıştırdığına da eminim.

Ä°ngilizler II. Dünya Savaşı'yla Amerikalılara bıraktıkları küresel iktidarı geri almak istiyor mu? Olabilir. Ama öncelikli meselelerinin Kıta Avrupası'yla, özellikle de Almanya'yla olduÄŸuna şüphe yok. “Allah Allah, bu da nereden çıktı?” diyebilirsiniz. Öyle ya Batı'da topyekûn yükselen Ä°slamofobiyi konuÅŸuyoruz bu ara. Türkiye'deki genel kanı da tüm bunların ardında Ä°ngilizlerin aklı olduÄŸu yönünde.

Ama doÄŸruyu söylemek gerekirse, Brexit sürecinde mülteci krizi, artan terör, Ä°slamofobi ve güvenlik kaygıları bardağı taşıran son damla olsa da, tuÄŸlalar çatlamaya Avrupa borç kriziyle beraber baÅŸlamıştı. Ä°ngiltere'yi AB'den çok daha önce ayrılmaktan geri tutan, AB üyesi olmasına raÄŸmen zorunlu olarak Avro'ya geçmeyi kabul etmemiÅŸ olmasıydı. Ama bir an geldi ve Ä°ngilizler AB'den ayrılma maliyetinin AB'de kalmaya oranla daha az olacağını fark etti. AB güzel bir hayal olsa ve geçici olarak baÅŸarıya ulaÅŸsa da sürdürülebilir deÄŸildi. Kurtarılabilecekse de bunun mimarı Almanya olacaktı, niye Almanları daha da güçlendirecek bir zahmete gireceklerdi ki? Her iki türlü de bu yükü daha fazla sırtlarında taşımak istemiyorlardı. KoÅŸarak ayrılma bahaneleri ise Avrupa karşıtlığına kalkan yaptıkları Ä°slamofobi oldu. Avrupa Parlamentosu ve Kıta Avrupası'nın önemli bir kısmında Ä°slamofobi'nin sosyolojik bir karşılığı olsa da, Ä°ngiltere'ninki üretilmiÅŸ bir korkuydu. Hatta eÄŸer satranç tahtasında on hamle sonrasını öngörüp eyleme geçen bir Ä°ngiliz aklının kabul edeceksek, Avrupa'da yükselen Ä°slamofobi'yi AB'den çıkış yolunu pürüzsüzleÅŸtirmek için kamçıladıklarını bile iddia edebiliriz.

Bu satırları Antalya'da düzenlenen Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanı Boris Johnson dahil olmak üzere pek çok Ä°ngiliz üst düzey yetkili ve iÅŸ adamının katıldığı Türk-Ä°ngiliz Tatlıdil Forumu'nu takip ederken yazıyorum. Ve dinlediklerimin fikrimi deÄŸiÅŸtirdiÄŸini söyleyemem. Åžunu özellikle belirtmek gerek: Ä°ngiliz karar vericiler, Türk televizyonlarında arz-ı endam eden Türk monÅŸerlerden farklı olarak, Brexit sonucundan hiç de piÅŸman deÄŸil: “Geliyordu, gerçekleÅŸiyor ve olacak,” diyorlar ve ağır ağır AB sonrası döneme hazırlanıyorlar.

Ä°ngiltere BaÅŸbakanı Theresa May 29 Mart'ta AB'ye resmen ayrılma talebini iletecek ve Lizbon AnlaÅŸması'nın 50. Maddesi iÅŸlemeye baÅŸlayacak. BoÅŸanma iÅŸlemleri baÅŸladı. BirliÄŸin yerini ayrılık aldı. Zaman içinde ekonomik ortaklığın yerini de rekabet alacak. Ä°ngiltere için yeni sürecin “AB deÄŸerleri” gibi iddialardan sözde deÄŸil belki ama, özde uzaklaşıp 'tamamen duygusal' ekonomik menfaatlere dayalı iliÅŸkiler kurma dönemi olacağını söyleyebiliriz. Ekonomik çıkarlarına uygun olarak iÅŸbirliÄŸi kuracak, iÅŸ yapacak, dost ya da düşman olacak, rekabete ya da ittifaka girecekler.

Trump yönetimi için de aynı ÅŸeyi söylemek mümkün, ve fakat ABD'nin aksine Ä°ngiltere'de yerleÅŸik düzen, mevcut hükümetle güç savaşına girmiÅŸ gibi görünmüyor. Yani eÄŸer Kraliçe'nin bir etki alanı varsa, ki var, o da oyununu Brexit'ten yana kurdu, kuruyor.

Aralarında THY ve Ä°stanbul Atatürk Havalimanı'nın da olduÄŸu bazı havayolları ve havaalanlarına yönelik elektronik yasağı da bu açıdan deÄŸerlendirebiliriz. Trump'ın göreve gelmesinin hemen ardından imzaladığı 'Müslüman Yasağı'ndan farklı olarak, Ã¶nce ABD ardından da Ä°ngiltere'nin ilan ettiÄŸi elektronik yasağının göstermelik gerekçesi güvenlik kaygıları olsa da gerçek nedeni hava taşımacılığında yeni nesil ekonomik korumacılık.

Şöyle örnekleyebiliriz: İngilizlerle ortak bir havayolu şirketi kurabiliriz, dünyanın çeşitli yerlerinde havaalanları inşa edebiliriz, bu ve bunun gibi pek çok alanda işbirliği, ticari ve ekonomik işbirliği gerçekleştirebiliriz. Ama rekabet ettiğimiz alanlarda elektronik yasağı gibi korumacılık önlemlerinin, serbest pazarda alınmaması gereken tedbirlerin devamını da aynı anda görebiliriz.

Ekonomik çıkarlar, 'liberalizm, demokrasi, sekülarizm' gibi diÄŸer Avrupalı deÄŸerlerin önüne geçtiyse, bu durumun Ä°ngiltere'nin Orta DoÄŸu politikasından FETÖ/PKK gibi terör örgütlerine yaklaşımına kadar pek çok konuyu etkileyecektir. UzlaÅŸmalı ve düşük maliyetli bir boÅŸanma için kısa vadede AB'yle aralarına hızlı bir mesafe koymayacaklarına emin olabileceÄŸimiz Ä°ngilizler, yine de uzun vadede yakalanacak diÄŸer fırsatlar için her yöne göz kırpacak.Trump yönetimi kadar Merkel'e de Ä°ngiliz zarifliÄŸiyle davranacak; ya da Suriye'de bizi doÄŸrudan karşılarına almamaya ve PKK'yı açıktan desteklememeye, hatta Ä°ngiltere'de yürütülecek referandum kampanyalarına kapılarını açarak Avrupalı paydaÅŸlarından farklı yaklaÅŸmaya açık olacak ama koalisyonla hareket ederek Suriye PKK'sına destek vermeye veya uluslararası arenada seyreltilmiÅŸ Türkiye uyarılarına devam edecek.

Ä°ngiltere Avam Kamarası Dış Ä°liÅŸkiler Komitesi'nin dün yayınlanan Türkiye raporu da bunun bir örneÄŸi. “Çok sayıda FETÖ'cünün darbeye katılmış olduÄŸu yönünde yoÄŸun iddiaların olduÄŸunu ancak buna raÄŸmen bunun bir FETÖ darbesi olduÄŸunu gösterecek yeterli delil olmadığını” iddia eden ve Türkiye'ye eleÅŸtiriler de yönelten rapor, Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlığı'na raÄŸmen yazılmıştı. Oldukça absürttü, Türkiye gerçeklerinden uzaktı ama yine de arkasında FETÖ baskısı olduÄŸuna emin olmamıza raÄŸmen yine de Gülen'i baÄŸrına basmıyordu.

Brexit'le Batı cephesinde yeni bir sayfa açan Ä°ngiltere, Ä°ngiliz ağır kanlılığıyla yeni bir forma bürünecek; neler yapacağı Kıta Avrupası'nın ve tüm Batı'nın geleceÄŸini ÅŸekillendirecek. Ve hemen deÄŸil ama birkaç yıl içinde çok ilginç ÅŸeyler gerçekleÅŸecek.

Kaynak: Yeni Åžafak